April is de maand van filosofie. Daarom wil ik graag wat meer aandacht geven aan filosoferen met kinderen. De combinatie filosofie en kinderen lijkt misschien niet vanzelfsprekend. Toch zijn kinderen vaak veel filosofischer dan je denkt. Ze stellen niet voor niks honderden waarom-vragen. Filosoferen met kinderen is leuk, hartverwarmend en verrassend. Filosovaardig.nl is een platform voor iedereen die met kinderen wil filosoferen. In dit gastblog legt eigenaar Fabien van der Ham uit wat filosoferen met kinderen precies is en hoe het moet.
Inhoudstafel
Wat is filosoferen?
Een filosofisch gesprek is anders dan een gewoon gesprek en zeker filosoferen met kinderen. Zo ontstaat een filosofisch gesprek vanuit een filosofische vraag. Dit is een vraag die verschillende mensen verschillend beantwoorden. Iedereen krijgt de vrijheid om tot een eigen antwoord te komen. Tijdens het filosoferen worden meningen gebruikt als startpunt van het denken, maar ze zijn niet het doel. Het gaat erom wat onder de mening ligt en hoe je er op bent gekomen. Bij gewone gesprekken heb je het vaak over emoties en gevoelens. Tijdens het filosoferen, ga je hier anders mee om. Je bent dan op zoek naar de overeenkomsten tussen de emoties van verschillende kinderen of mensen. Wat voor universele uitspraken kan je doen op basis van verschillende gevoelens? En welke waarden liggen hieronder?
Filosoferen met kinderen : tips om thuis aan de slag te gaan
Ik ben thuis begonnen met filosoferen met kinderen, omdat mijn jongste zoon Pim op zijn derde al filosofische vragen aan mij stelde. Na het overlijden van zijn opa vroeg hij bijvoorbeeld: ‘Als de hemel vol is, kom je dan weer terug op aarde?’ Hierdoor ging ik ook zijn oudere broer en zus vragen stellen en zo ontstonden er hele interessante gesprekken aan tafel.
Door te filosoferen met je kinderen leer je niet alleen wat je kind denkt, maar ook hoe je kind denkt.
Ik heb de volgende tips om thuis aan de slag te gaan met filosoferen:
1. Herken filosofische vragen en grijp je kans.
Kinderen stellen honderden vragen. Soms zijn het weetvragen, zoals ‘groeien spruitjes aan een boom?’ Maar vaak stellen ze denkvragen, vragen waarop je een eigen antwoord kan vinden door zelf na te denken. Zoals ‘heeft de ruimte een einde?’ of ‘vindt de plant het erg dat we zijn besjes plukken?’ Het beste antwoord en de makkelijkste ingang naar een filosofisch gesprek is dan: ‘wat denk je zelf?’
2. Lok filosofische gesprekken uit door zelf vragen te stellen.
Bijvoorbeeld naar aanleiding van het voorlezen. In boeken zitten vaak thema’s waarover je kunt filosoferen, zoals vriendschap of vrijheid. Ook het nieuws kan een goede aanleiding zijn tot een filosofisch gesprek; ‘moeten we andere mensen helpen?’ of ‘is het erg als dieren uitsterven?’. En in het bossen liggen niet alleen kastanjes voor het oprapen, maar ook vragen. ‘Hoeveel grassprietjes staan er in het bos?’ ‘Ontelbaar!’ ‘Wat is dat dan, ontelbaar?’
lees ook: Tips om creatief aan de slag te gaan met (je) kinderen: do’s & dont’s
3. Vraag door na het eerste antwoord.
Als je kind een antwoord heeft gegeven op een filosofische vraag, begint het gesprek eigenlijk nog maar net. Want hoe kwam je kind bij dat antwoord? Daar kom je achter door doorvraagvragen te stellen. Dit zijn vragen zoals:
- Hoe weet je dat zo zeker?
- Zou het ook anders kunnen zitten?
- Is dat altijd zo?
Meer van deze vragen zijn gratis te downloaden op filosovaardig.nl.
4. Toon echte interesse naar de ideeën van je kind.
Bij het doorvragen is het heel belangrijk dat er niet stiekem een door jou gewenst antwoord in verstopt zit. Een goede vraag stuurt niet en is open, vrij en geïnteresseerd.
5. Verzwijg je eigen mening.
Tijdens het filosoferen met kinderen stel je alleen vragen en vertel je juist niet hoe het volgens jou zit. Zodra je dat doet, stopt het kind namelijk met denken.
Hier vind je 9 tips om thuis met je kleuter te filosoferen, zeker nu je meer met hen thuis bent!
lees ook: / Poëzieweek/ Tips en ideetjes om creatief aan de slag te gaan met poëzie
Filosoferen met kinderen in de klas
Filosoferen met kinderen doe je ook in de klas, soms zelfs met dertig kinderen in de kring. Je bent dan ook bezig met orde houden tijdens het gesprek. Toch kun je heel goed filosoferen in de klas. Het is belangrijk dat je bij ieder kind nog steeds genoeg doorvraagt en de kinderen dus écht aan het denken zet. Als leerkracht ben je gewend om kinderen uitleg te geven en antwoord te geven op hun vragen. Bij een filosofisch gesprek laat je de kinderen juist antwoord geven op jouw (en elkaars) vragen. Ook zijn er veel leuke en originele werkvormen voor filosofische gesprekken, voor de hele klas, in groepjes of voor individuele kinderen. Zo zorg je voor wat afwisseling naast het kringgesprek! Op onze website staat meer informatie over deze werkvormen.
Boekentips
Er zijn een hele hoop (prenten)boeken om te filosoferen met kinderen. Hieronder staan vier aanraders:
- Kan niet bestaat niet van Filosovaardig (vanaf 4 jaar). Een boek vol met uiteenlopende gedichten en verhalen om over te filosoferen. Met uitgebreide praattips.
- Een goudvis in de zee (vanaf 4 jaar): een verhalenbundel met 10 verhalen over Barou. Na elk verhaal staan er vragen die je aanzetten tot filosoferen.
- Het onwijs grote filosofie doeboek van Filosofiemagazine (vanaf 8 jaar). Een gevarieerd en creatief doeboek met daarin stof tot nadenken, filosofische stroomdiagrammen, mindfucks, breinbrekers en gedachte-experimenten.
- Boeken van Stine Jensen, zoals Hoe voed ik mijn ouders op? (vanaf 8 jaar). Stine schrijft veel filosofische kinderboeken, onder andere over afscheid, vriendschap en geluk.
lees ook: Mooie filosofische prentenboeken
Hier vind je de boeken van Stine Jensen en andere
Speeltips om te filosoferen met kinderen
Met verschillende spelletjes kun je ook heel goed filosoferen of een filosofisch gesprek beginnen. Hieronder staan vier aanraders:
- Denkdobbelen van Filosovaardig (vanaf 4 jaar). Met dit spel heb je in één klap meer dan twintig creatieve taal – en filosofiespellen.
- Praatplaatjes van Filosovaardig (vanaf 4 jaar). Een set met aansprekende, grappige plaatjes om met kinderen filosofische vragen te onderzoeken.
- Praatprikkels van Filosovaardig (vanaf 6 jaar). Vrolijk geïllustreerde kaartjes met daarop een filosofische vraag om op een andere manier met kinderen in gesprek te gaan.
- Vragenvulkaan van Katrin Laureyssens (vanaf 7 jaar). Met dit spel duik je op een speelse manier in verdiepende gesprekken, creatieve opdrachten en verrassende onderzoekjes over alledaagse dingen.
Hier vind je Praatprikkels en meer spellen
Activiteiten en opdrachten om te filosoferen
Je kan ook leuke activiteiten doen met kinderen rond filosoferen, zoals een challenge, workshops, kampen en wandelingen. Die schreef ik allemaal in mijn artikel Week van de kinderfilosofie: activiteiten en tips
Filosoferen met kinderen, doe jij dat wel eens?
XOXO Nathalie
No Comments