Soms gebeurt het wel eens dat kinderen al vroeg in hun leven iemand moeten afgeven. Vaak gaan ze er heel anders mee om dan wij. Dat heeft ook met de leeftijd te maken. De rouwverwerking bij kinderen is anders. Ze hebben vaak veel vragen. Heel praktische, directe en in onze ogen soms rare vragen. Vooral kleuters kunnen blijven doorvragen. Deze kinderboeken over rouwen zouden kunnen helpen.
Rouwverwerking bij kinderen
Kinderboeken over rouwen kunnen een hulp bieden bij de rouwverwerking. Kinderen rouwen helemaal anders. Hele kleine kinderen hebben het besef natuurlijk nog niet dat er iets mis is. Ze pikken de emoties op van de mensen rondom hen heen en kunnen daardoor mee triest zijn. Zo kan het lijken alsof je baby verdriet heeft. Maar dat komt dan omdat hij jou verdrietig ziet. Kleuters beseffen dat die persoon ‘weg’ is maar kunnen evengoed vragen wanneer die persoon weer terug komt. Ze stellen heel gerichte vragen waardoor het soms moeilijk is om er een antwoord op te kunnen geven. Kinderen in de basisschool reageren verschillend. Ze kunnen soms nog verdrietiger zijn om hun diertje dat gestorven is. Oudere kinderen van de basisschool reageren op hun beurt ook weer anders. Maar sowieso is het niet makkelijk als volwassene om te begrijpen wat er in dat hoofdje omgaat. lees ook: hoe kinderen omgaan met rouwen volgens leeftijd
Rouwverwerking in de klas
Als juf heb ik wel al enkele keren meegemaakt dat er familieleden van kinderen stierven. Ook diertjes. Jammer maar helaas ook ouders van kinderen. Dat is altijd heel moeilijk. Elk kind reageert anders. Vaak hebben ze steun aan hun vriendjes. Ik heb een keertje een kind gehad wiens mama gestorven was, heel plots. We hebben er enkele lessen aandacht aan besteed en ik maakte een rouwhoekje met boekjes en een doos. Ze konden op een papiertje hun gedachten noteren en ze in de doos stoppen. Eigenlijk stond die doos er permanent. Dat was onze gevoelensdoos. Vaak is het voor kinderen een grote stap om hun zorgen, vragen en ergernissen te komen vertellen. Denk maar aan iemand die hen pest of iets waarover ze niet durven vertellen… Ik maakte dan met hen de afspraak dat ik de doos wekelijks las en dat ze mochten vragen om hulp.Maar vaak is het een beetje proberen aan te voelen wat die kinderen dan nodig hebben. Soms willen ze er niet constant mee geconfronteerd worden en even hun gedachten verzetten. Het meisje leek op school heel vrolijk, ze kon samen met haar vriendinnen de gedachten vele verzetten en niet heel de tijd aan haar mama denken.
Kinderboeken over rouwen
Bij kleinere kinderen kunnen kinderboeken over rouwen helpen om hen te leren begrijpen dat de dood bij het leven hoort en dat de dood iets permanents is. Bij oudere kinderen is het de uitgelezen kans om er een gesprek over te hebben thuis of in de klas. Ik heb al enkelboeken gelezen met Vince en jij reageert er eigenlijk best normaal op. Dat vertelt hij over Kitty, de poes van oma en opa, die in de hemel is. Zijn andere oma en opa zijn beiden sterretjes aan de hemel. Maar daarover hebben we het nog niet gehad. Wanneer hij gaat vragen naar de ouders van mijn vriend zullen we hem dat uitleggen. Boeken kunnen zeker helpen om bepaalde onderwerpen aan te kaarten en bespreekbaar te maken. We mogen kinderen niet afschermen van de dood want vroeg of laat gaat iedereen te maken hebben met ‘dood’. Een diertje, familielid, vriendje, op televisie…Ik heb voor jullie enkele boeken op een rijtje gezet waarover ik iets meer kan vertellen.
1. Dag opa
Een boek van Jelleke Rijken en Mack van Gageldonk (uitgeverij Clavis) voor kinderen vanaf 4 jaar. Ik heb dit boek al voorgelezen aan Vince (3 jaar) en hij gaat er erg goed mee om. Waarschijnlijk omdat hij er toch nog te jong voor is. Maar dit boek windt er geen doekjes om. Opa Beer is dood. Ze nemen op een mooie manier afscheid en begraven hem onder blaadjes. Het is een eerlijk, oprecht en rechtuit verhaal met simpele maar mooie tekeningen. Kleine Beer heeft veel steun aan zijn vriendjes. Ze maken een mooi lied, een tekening en halen herinneringen op. Zo leeft Opa nog verder in hun gedachten. >>Dit boekje is straight to the point. Duidelijk voor kleine kinderen en hoewel ik tijdens het voorlezen vond dat het vrij direct was had Vince er absoluut geen problemen mee. Hij stelde gewoon enkele vragen. Een goed boekje om voor te lezen aan kleine kinderen lijkt me… 
2. Lotta mist oma
Een boek van Diane Put en Rik De Wulf. (uitgeverij Clavis) Voor kinderen vanaf 3 jaar. Lotta ging vaak naar haar oma. Daar was het fijn. Maar oma werd ziek en stierf. Ze mist Oma heel erg. Ze denken terug aan wat Oma allemaal heel goed kon en halen zo allemaal leuke herinneringen boven. Oma is een sterretje aan de hemel geworden en ze waakt over ons. Lotta droomt over oma en gaat in een vliegend ei naar haar toe, naar de hemel tussen al die andere sterretjes. Ze lezen samen nog een boekje en geven elkaar knuffels. Oma zegt dat ze altijd bij Lotta zal blijven, in haar hart. Omdat ze zoveel van elkaar houden.Vanaf toen blazen Lotta en de kuikens van tante Cato een kusje naar Oma in de hemel. >> Dit boekje vond ik persoonlijk erg mooi. Een boek om tranen in de ogen te krijgen. Erg mooi en herkenbaar en hoe het zou moeten zijn. Met een tekst die ik zelf zou gebruiken om uit te leggen aan Vince wat er is gebeurd. 
3. Een golfbreker in de zee
Een boek van Jeroen Defauw en Madelon Koelinga. (uitgeverij Clavis) Voor kinderen vanaf 6 jaar, maar ik zou het voorlezen aan iets oudere kinderen. Het gaat over een meisje dat samen met haar opa naar de dijk gaat. Ze lachen en maken plezier. Opa zakt plots in elkaar en moet naar het ziekenhuis. Hij komt echter niet meer terug en daar heeft het meisje het erg moeilijk mee. Ze weet niet goed hoe ermee om te gaan. > >Alles wordt erg poëtisch omschreven. Persoonlijk vind ik het een mooie tekst maar nog te moeilijk voor kinderen van 6 jaar. Ik zou het voorlezen vanaf de tweede graad van de lagere school. Zelfs misschien pas de derde graad. Je leest hoe het meisje opa mist, steeds moet denken aan opa en hoe ze omgaat met het verdriet. De seizoenen veranderen maar de pijn blijft nog steeds. Opa zal altijd bij haar zijn. Een mooi verhaal, best een beetje moeilijk en al vrij volwassen geschreven maar toch een aanrader, zeker om in de klas voor te lezen en te bespreken. Ook mooie tekeningen!
4. De Draden van Marbellus
Dit boekje vond Vince heel leuk. Ik vond het een beetje een dubbelzinnig boek. Volgens mij gaat het over iemand die sterft en in een droomwereld terecht komt en daar ouder wordt tot ook hij sterft. Echter kan je het op verschillende manieren interpreteren. Iemand die tussen de regels door kan lezen zal dit wel kunnen achterhalen. Ik beschreef dit boekje in deze blogpost. 
5. De wensbloem
Dit boekje heeft vele tips over rouwverwerking bij kinderen en is erg mooi. Ik beschreef De Wensbloem in een andere blogpost. Zeker een aanrader. In deze blogpost kom je ook meer te weten over rouwen, hoe kinderen van verschillende leeftijden hiermee omgaan en krijg je enkele tips. De wensbloem is een prachtig boek geschreven door Nathalie Slosse met mooie illustraties van Rocio del Moral. Het boek is geselecteerd door de Nederlandse Kinderjury 2017. Het gaat over een groepje dierenvrienden. Kago, de slak heeft een ongeluk gehad en is er niet meer. De dieren zijn heel verdrietig Iedereen komt bloemen leggen op de plek van het ongeluk. Na een tijdje gaat het leven in het bos gewoon verder maar voor Snuiter, zijn goede vriend, voelt toch alles anders aan. Alles doet hem aan Kago denken. Hij denkt ook dat het door hem komt dat Kago dood is. Hij hielp Kago bij het blazen van zijn wensbloem. Hij denkt dat daarom Kago zijn wens niet uitkwam. Snuiter komt een uil tegen die heel wijze dingen tegen hem zegt en zo beseft Snuiter dat Kago verder leeft in het hart van zijn vrienden. De uil hangt een dromenvanger aan het huisje van Snuiter. Deze laat alleen mooie dromen binnen en zo kan Snuiter toch gerust slapen.
6. Warme melk met honing
Zijn jullie al in aanraking gekomen met rouwen bij kleine kinderen? Hoe gingen jullie ermee om? Zouden jullie kinderboeken over rouwen gebruiken ?
XOXO Nathalie
1 Comment
Barbara Gelens
10 september 2017 at 10:04Mooie beeld van boeken die ik nog niet kende. Bedankt! Mijn zoontje van net 4 is een tijd terug erg met de dood bezig geweest, een ontluikend besef dat het leven eindig is. En ineens angst voor sterren, nadat ik had gezegd dat een oma(die hij niet kent) een sterretje is geworden. Oeps! Ik praat er daarom nu maar zo open en eerlijk mogelijk over, op zijn niveau. Heb hem uitgelegd dat mensen het fijn vinden om iets zoals een ster te verbinden aan een herinnering aan iemand. Ik vond het boek van Riki en de eekhoorn van Guido van Genechten mooi, maar omdat we zelf niet gelovig zijn is het wel prettig om ook iets te hebben dat wat “algemener” blijft.