Hoe ik persoonlijk vind dat we ons onderwijs moeten aanpassen

(Geüpdate, ik schreef dit al in 2019) Ik ben altijd een vooruitstrevend iemand geweest denk ik. 16 jaar geleden, toen ik begon, was ik al één van de weinige leerkrachten op mijn school die WO thema’s en andere vakken in een speciaal jasje goot. Veel samenwerken, veel opzoeken, toffe zelfgemaakte materialen gebruiken, leuke alternatieve werkvormen integreren, leren plannen, projecten opstarten en vooral: bezig zijn met de materie door te doen en niet door gewoon braaf op de stoel te zitten en te luisteren naar de persoon vooraan. Mijn deur stond open, mijn klas was steeds gevuld met kinderstemmen die aan het overleggen waren, aan het werk waren en vooral niet stil zaten. Tenzij op bepaalde momenten wanneer ik iets volledig nieuw ging uitleggen en hun focus nodig was. Nu is het gelukkig niet meer zo ‘raar’ maar soms schrik ik ervan hoe ouderwets bepaalde dingen nog worden gedaan, Anno 2022. 

Kinderen zijn geen kinderen meer van 30 jaar geleden

Allereerst wil ik beginnen met het volgende: kinderen zijn geen kinderen meer van vroeger. Wij ook niet. Mensen, dieren en planten evolueren. Er komen nieuwe invloeden en mensen passen zich nu eenmaal aan. Dat staat zelfs in de leerplannen. Dus zo gek is het niet dat er veel veranderd is in ons leven. Denk maar aan onze grootouders. Mijn bomma waste nog met de hand, droogde haar kledij op de “stoof” en had geen draadloze telefoon. Internet bestond nog niet, ‘smartphones’ al zeker niet en spelen deden de kinderen buiten. Er was ook bijna geen verkeer. Televisie was iets dat sommige gezinnen hadden en dan nog … Kinderen van die tijd leefden buiten en hadden veel minder prikkels dan nu. Ze hadden andere bezigheden, andere gewoontes, werden vaak heel strikt en gelovig opgevoed. Er was veel sociale controle. Geen discussie over schermtijd en gsm aan tafel. Kortom, alles was anders. Beter? Misschien. Misschien ook niet. Elke tijd heeft zo zijn goede en minder goede kanten. Maar wat we vooral niet meer mogen doen is steeds vergelijken. Je kan geen appelen met peren vergelijken. Dus steek je tijd daar niet in. Steek je tijd liever in innovatie, creativiteit.

Overprikkeling

Kinderen van nu worden grootgebracht met andere zaken. Je kan er niet aan ontkomen, ze groeien op in een technologische wereld waar langs alle kanten prikkels binnenkomen. Ze spelen veel minder buiten. Niet alleen door technologie, ook omdat er gewoon veel meer bewoners op deze aarde zijn, veel meer voertuigen zijn en omdat het ook minder veilig is geworden om zomaar in elke buurt op straat te spelen. Door de media worden de gevaren eens te meer verspreid en weten we gewoon veel meer dan vroeger en ouders zijn vaak bang om hun kleine kinderen buiten te laten spelen. Langs alle kanten zijn mensen bereikbaar. Iedereen heeft een telefoon, televisie en vaak nog randanimatie zoals iPad, games, PC, etc…  Wij ook hoor. Dat hoort bij het leven van nu en in de toekomst zal technologie enkel toenemen. Dus zullen er andere jobs komen (net zoals de lantaarnaansteker verdween, zullen bepaalde jobs van nu ook verdwijnen en vervangen worden door andere zaken) en zullen we technologie moeten omarmen en integreren in ons onderwijs zodat kinderen er op een gezonde manier mee leren omgaan. Want zoals het mooi in het magazine Flow verwoord staat:

Er is één ding waar technologie in tekort schiet en dat is emotie, het menselijke.

Quality time

Vroeger waren veel moeders thuis. Ze zorgden voor het (grote) gezin en hadden veel tijd tijdens en na school om te komen helpen, om huiswerk te begeleiden, om te poetsen. Hun leven bestond grotendeels uit opvoeden (en dat was een zwaar leven, dat ga ik niet ontkennen). Maar nu gaan beide ouders vaak werken en komen ze thuis na een lange werkdag, soms heel laat of werken ze in shiften. Daarnaast hebben kinderen ook hobby’s. Sporten, scouts, kunstacademie etc… Wat niet erg is hé. Maar vaak staat dan nog eens extra huiswerk maken voor school in de weg van quality time. Doen bepaalde kinderen misschien té veel? Dat kan, dat ga ik zeker niet ontkennen. Dat is een andere discussie.  Maar wie zijn wij om hen dat te ontzeggen? Wij hebben allemaal recht op ontspanning, in welke vorm dan ook. We moeten er alleen over waken dat we onze kinderen niet overprikkelen. Rust en verveling is ook heel leerrijk en goed voor de ontwikkeling.

Andere noden, andere interesses

Kinderen van nu hebben andere noden, andere interesses en moeten anders worden aangepakt. Ook het M-decreet zorgde ervoor dat meer en meer kinderen met noden in grote overvolle klassen zitten. Mijn mening daarover is verdeeld. Laat ons zeggen dat ik vind dat bepaalde kinderen gelukkiger zouden zijn in kleinere aangepaste klassen en ik weet waarover ik spreek.  We zijn er gelukkig al uit dat bepaalde kinderen niet ‘dom’ zijn maar gewoon een leerstoornis hebben en een andere aanpak nodig hebben. Geen probleem, daar kan ik alleen maar om juichen. Ik ken hele slimme kids die door hun dyslexie of dyscalculie of fysieke handicap dachten dat ze niets konden, terwijl ze er niets aan konden doen.  Maar goed. Dat maakt gewoon dat we anders gaan moeten lesgeven, dat we andere zaken nodig hebben om goed onderwijs te geven en dat we ons anders gaan moeten organiseren. Eigenlijk ook een mindshift nodig hebben.

Intrinsieke motivatie

Laat ik beginnen met intrinsieke motivatie. Dat is wat kinderen (en iedereen) van alle tijden nodig hebben. Wanneer je gemotiveerd bent om iets te doen, gaat ALLES beter: leren, onthouden, willen, doen…  De tijd dat de leerkracht vooraan stond en dat leerlingen braaf (maar oplettend???) naar hen luisterden is gedaan. De tijd dat ouders opkeken naar de leerkracht is ook gedaan (jammer genoeg). Laat ons dus de handen in elkaar steken en anders gaan denken. We moeten kinderen motiveren. En hoe doen we dat? Door aan te bieden wat kinderen nodig hebben. Niet iedereen is handig, niet iedereen rekent goed, niet iedereen kan 5 talen leren. Dat is logisch. En toch bieden we onderwijs aan dat voor iedereen hetzelfde is. Wiskunde, taal, spelling, WO en enkele luttelige uurtjes LO en MUVO (muzische vorming) terwijl die laatste twee oh zo belangrijk zijn voor de ontwikkeling van kinderen. Want ook al lijken knutseluurtjes nutteloos, je zou eens moeten weten wat ze daar allemaal van leren. Er zou meer ruimte moeten zijn om te ontdekken en te doen. Tijd nemen om iets eigen te maken… En ja, dit is in de loop van de tijd wetenschappelijk onderzocht en bewezen.

Talenten ontdekken

Ik pleit voor het volgende: laat kinderen hun talenten ontdekken. Door ze ruimte en mogelijkheden te geven. Wanneer je hen dat niet aanbiedt zullen ze het ook niet kunnen ontdekken. Onderwijs is veel meer dan de ‘verplichte’ vakken. Je moet kinderen ook leren kiezen, doorzetten, ontdekken, creatief zijn, initiatieven leren nemen enz… Door enkel op een stoeltje te zitten, niet te mogen bewegen en te moeten luisteren gaan ze niet veel leren en ook niet gemotiveerd zijn. Door kinderen af te kraken wanneer ze niet stilzitten of iets verkeerd doen evenmin. Door ze 100 werkblaadjes oefeningen te laten maken met oefeningen die ze al kunnen ook weer niet. Moeten de kinderen schaal berekenen? Misschien kan je met hen dan effectief eens iets maken, het eerst op schaal laten tekenen en nadien in ateliers laten maken. Ik denk spontaan aan een vogelkastje bijvoorbeeld. Wil dat zeggen dat iets vanbuiten leren nutteloos is? Helemaal niet! Automatiseren van bepaalde leerstof moet ook en is broodnodig. Maar krampachtig vasthouden aan hoe het vroeger was is een onbegonnen zaak. Er zijn nu eenmaal beroepen die er 20 jaar geleden niet waren. Je moet als school / onderwijs mee evolueren. De enige valkuil is dat je teveel naar een bepaalde visie gaat overhellen.

Ateliers

De laatste jaren denk ik veel na over hoe wij het onderwijs anders zouden kunnen invullen en ik kom steeds terug op hetzelfde: ateliers. Kinderen kunnen in bepaalde namiddagen deelnemen aan ateliers. Soms verplicht om iets te leren kennen, andere keren naar keuze, zodat ze kunnen ontplooien in hetgeen dat ze graag doen. Ik zal eens een voorbeeld geven van hoe ik dat zie:

WO, wiskunde, taal, MEDIA, STEM, techniek, MUVO en LO wordt in die ateliers gecombineerd. Bijvoorbeeld; kinderen die graag met hun handen bezig zijn kunnen voor de vogels in de winter een nestkastje ontwerpen. Zelf. Eerst op schaal tekenen (wiskunde), daarna uitvoeren. Kinderen die absoluut niet graag timmeren, maar wel creatief zijn en graag schilderen, kunnen samenwerken met kinderen die graag timmeren en met de handen bezig zijn. Ze maken samen het nestkastje. Of apart. Nadien worden de nestkastjes door de kinderen die kiezen voor kunstatelier geschilderd. Of met andere materialen bewerkt, het moet niet altijd schilderen zijn. Kleuters kunnen dan weer voedsel maken voor de vogels en dat wordt ook aan die kastjes gehangen.

Of wat denk je van Labo’s? of techniek? Muziek? Zang? Programmeren?

Ook leerkrachten kiezen dan welk talent ze willen inzetten. Of werk samen met organisaties, mensen van de buurt, laat eventueel bepaalde kinderen eens naar een rusthuis gaan, naar een ziekenhuis, naar weet ik veel waar. Maar zet in op talenten van kinderen, laat hen proeven van wat mogelijk is. Laat hen ontdekken waar ze goed in zijn en wat ze graag doen. Laat hen ook ontdekken wat ze niet graag doen.

En ja, dat vergt een hele organisatie maar waar een wil is, is een weg… begin alvast met wat je wél hebt. Telenten van leerkrachten.

Rust vinden

En vooral… laat kinderen terug hun rust vinden.  Schaf dat onnodige huiswerk af (dus biedt enkel nuttig huiswerk aan en zeker naar het middelbaar toe) en laat ze andere dingen doen. Laat hen samen met hun ouders eens naar buiten gaan. Verzamel herfstvruchten, maak samen een herfsttafel. Laat hen zelf een internetloze avond organiseren met spelletjes, lekkers en gezelligheid. Laat hen eens een feest in elkaar steken, een mini onderneming opzetten. Laat hen een oplossing bedenken voor een bepaald probleem.  Laat hen lezen uit boeken die ze leuk vinden, geef tips mee om noodzakelijke dingen te leren op een interessante manier en leer hen creatief nadenken zodat ze zelf oplossingen kunnen bedenken voor problemen. Stop met dat zoveelste blaadje huiswerk tegen de volgende dag. Kinderen die het al kunnen, gaan er geen baat bij hebben en kinderen die op school al moeilijkheden hebben ondervinden nog maar eens een strijd. Soms ten koste van kostbare tijd met hun ouders. Laat hen plannen en geef huiswerk of lessen een week op voorhand mee. Laat hen hun sociale leven samen met hun (huis)werk plannen zodat ze ook nog hun hobby’s kunnen doen. Zodat er tijd genoeg is om te falen en opnieuw te proberen. Laat kinder rustmomenten vinden… Ik pleit voor enkel noodzakelijk huiswerk zoals oefenen voor lezen, tafels leren, leren plannen , leren leren enz…. Spellingsblaadjes zullen ze op school wel krijgen zeker? In de hogere jaren kan het leren leren natuurlijk wel opgebouwd worden.

Meer handen

Maar het zou ook veel beter zijn moest de overheid hier ook in meegaan en zien dat ons onderwijs niet meer voldoende heeft met 1 leerkracht voor 1 overvolle klas. Willen we mensen maken die creatief zijn, ondernemerd zijn en willen we op het niveau van alle kinderen draaien, dan MOETEN er meer handen zijn. Dan gaan we baat hebben bij co-teachen, ateliers en samenwerkingen met professionelen die bijvoorbeeld gespecialiseerd zijn in houtbewerking, tuin, kunst etc… Werk samen met organisaties uit de buurt? Misschien kan dat al een stap zijn.

Je kan dat al doen met je collega. Werk volgens een 3 of 4 sporenbeleid en geef les op maat van de kinderen. Kinderen die uitdaging nodig hebben die zullen dat krijgen en jij als leerkracht kan daar mee voor zorgen. Kinderen die extra hulp nodig hebben kunnen op die manier ook op hun niveau werken. Stop met te denken dat je werkblaadjes volledig moet maken, stop met de denken dat je überhaupt voortdurend werkblaadjes nodig hebt om iets te leren. Combineer belangrijke vaardigheden en automatisatie met andere zaken. Natuurlijk mag jij verwachten dat leerlingen discipline hebben en iets vanbuiten leren. Maar bekijk even of wat je wil dat ze leren ook effectief nuttig is in de huidige maatschappij.  Ook jij, de leerkracht, bent niet meer de leerkracht van 30 jaar geleden.

 

Boekentips

1. SPEEL!

Met mijn eigen boek SPEEL! ga je zeker een schot in de roos hebben. Dit boek is niet alleen ideaal voor ouders en opvoeders, maar ook voor leerkrachten en IEDEREEN die met kinderen werkt. Er staan educatieve speelactiviteiten in met allerlei tips en printables die je kunt downloaden. Om samen met je kinderen te DOEN. Ook het belang van spelen staat er op een laagdrempelige manier in uitgelegd.  Je vindt hem in de Standaard boekhandel maar ook online.

Je vindt hem onder andere hier.

 

2. Let’s do this

Dit boek is er eentje om te hebben als je iets of wat OUT OF THE BOX denkt over het onderwijs. Niet alleen een prachtexemplaar met uitleg over 6 scholen die het anders aanpakken, over heel de wereld, maar ook een boek met prachtige foto’s. Scholen in een bos, met dieren, ateliers en scholen die afstappen van het bankzitten en luisteren. Scholen die de kinderen volgen in hun groei en talenten en niet andersom! In dit boek wordt het duidelijk dat er al grote stappen gezet zijn bij bepaalde scholen en waar andere scholen zeker van kunnen leren!!! Hij staat in mijn boekenkast en ik haal er veel inspiratie uit.  Mag dit boek vele handen rondgaan en vele mensen inspireren.

Je kan het boek hier vinden

 

XOXO Nathalie